นิตยา คชภักดี

มาแมร์ที่โรงเรียนเซนต์โยเซพคอนแวนกับหม่าม้ามีข้อตกลงกันว่าให้โอกาส ดิฉันทดลองเรียนดูสักหน่อยดูว่า จะ “ไหว” ไหม โชคดีที่ดิฉันมีหม่าม๊าที่มีวิสัยทัศน์ วางแผนและดำเนินการแบบมุ่งเป้าชัดเจน ส่งลูกไปเรียนพิเศษ ภาษาอังกฤษที่ไม่ได้มีการเรียนการสอนในโรงเรียนยุหมินฯ กล้าที่จะใช้เหตุผลมาขอมาแมร์ให้โอกาสลูก ให้มี “evidence based” ก่อนที่จะลดชั้นให้ไปเรียน ป2, ป3 ใหม่ อันเนื่องมาจาก หนูเขาเรียนจบมาจากโรงเรียนจีน แล้วด้วยคะแนนในใบสุทธิ ป. 4 ก็ไม่สู้จะดีเพราะได้เพียง 73% เท่านั้น (ก็หนูป่วยหนักจับไข้ไทฟอยด์จนผมร่วงแล้ว ถอดสายน้ำเกลือออกมาสอบนะคะ) มองย้อนหลังไปดิฉันเห็นใจ และเข้าใจครูมากขึ้นที่ไม่อยากให้เด็กที่ยังขาดทักษะ “ไม่พร้อม” มาถูกกดดันให้เครียด และอาจเบื่อการเรียน น่าจะให้ทำในสิ่งที่ทำได้ง่าย ๆ ก่อน จะได้ปรับตัวได้สบายหน่อย ดิฉันขอบคุณมาแมร์และคุณครูที่ใจกว้าง มองเห็นเหตุผลที่หม่าม้าเรียนให้ทราบ

ดิฉันรู้สึกขอบคุณ และประทับใจเพื่อนชั้น ม. 1 ง ที่ชื่อเพ็ญศรี (น้อย) ผิวสองสี ถักผมเปีย ท่าทางทะมัดทะแมง ที่ช่วยเหลือเด็กใหม่เด๋อด๋าคนนี้ ด้วยน้ำใจที่งดงาม ชวนไปกินข้าว พาไปดูว่าห้องน้ำ ห้องสมุดอยู่ตรงไหน เดินบาแตงขัดพื้นทำอย่างไร เธอผู้นี้เป็น “Buddy” ที่น่ารัก และเป็นส่วนสำคัญที่ช่วยให้ดิฉันมีชีวิตรอด ในดินแดนต่างวัฒนธรรมจากโรงเรียนยุหมินฯ หม่าม้า สนับสนุนด้วยการให้เรียนพิเศษกับคุณครู ตอนหลังเลิกเรียน รับส่งอยู่ประมาณ 1 สัปดาห์ แล้วให้ดิฉันไปกลับรถรางจากหัวถนนสีลม มาโรงเรียนที่ถนนคอนแวนต์ ดิฉันก็ยังหลงทางกลับบ้านไม่ถูกจนได้ ตอนนั้น ตี๋ (น้องชายคนที่ 4) เพิ่งอายุขวบเดียว และหม่าม้าทำงานธนาคาร และสอนหนังสือพิเศษด้วยเพื่อหารายได้เพิ่มมาส่งลูกไปโรงเรียนดีๆ และค่อนข้างแพงเมื่อเทียบกับรายได้ และค่าใช้จ่ายต่างๆ ป่าป๊าทำงานเป็นหัวหน้าฝ่ายโฆษณาของหนังสือพิมพ์จีนยอดนิยมในช่วงนั้นคือ ชินเสียนเยอะเป้า มีรายได้สม่ำเสมอพอสมควร แต่ต้องแบ่งส่วนหนึ่งส่งไปเมืองจีนให้คุณย่า และพี่น้องทางโน้น ทั้งป่าป๊ามีคนรู้จักมาก เป็นคนใจดี เห็นอกเห็นใจ เวลาใครมีความลำบากก็มักช่วยไปก่อน จึงเป็นผู้ให้ “ภาษีสังคม” อย่างสม่ำเสมอโดยหลายครั้งก็ไม่ได้เป็นเงินตราคืนมาสู่ครอบครัวเท่าที่ควร แต่ป่าป๊าจะรวยเพื่อนมีเครือข่าย รวยข่าวสาร มีโอกาสพบผู้คน และได้รับสินค้าตัวอย่างแบบใหม่ๆ พวกเราจึงเห็นแบบอย่างของผู้สนใจข่าวสารบ้านเมืองทั้งในเมืองไทย เมืองจีน และโลกกว้าง ป่าป๊าจะได้รับเชิญไปในงานต่างๆและการแสดงต่างๆมากมายทั้งปี ลูกที่โตพอพาออกแขกได้อย่างดิฉัน และต่อมาก็คือวิสุทธิ์ (ที่เป็นมือปืนคุ้มครองพี่สาว) จึงมีโอกาสติดตามป่าป๊าไปด้วย เช่น การถ่ายทอดออกอากาศ TV ในห้องส่งยุคแรกๆ งานรัฐธรรมนูญ งานนิทรรศการ

ติดตามคุณพ่อไปงานสังคมต่างๆ

ต่อมาหม่าม้ากับป่าป๊าจึงตัดสินใจมาเปิดร้านขายเครื่องเขียน ตั้งชื่อ ร้าน ส.สีลมสโตร์ ตรงข้ามสถานทูต กับบริษัทเสริมสุข (Pepsi) ที่เดี๋ยวนี้เป็นสีลม plaza พวกเราต้องปรับตัวกันยกใหญ่ จากครอบครัวขยาย มาเป็นครอบครัวเดี่ยว หม่าม้ากำลังตั้งครรภ์ที่ 6 คือน้องคนเล็กสุด (วิชาติ) วันเปิดร้าน ดิฉันอยู่ชั้น ม.1 เทอม 2 สบายใจขึ้นหน่อย ตอนนั้นบ้านใกล้โรงเรียน และดิฉันสอบได้ผลเป็นที่ 1 ของชั้นจึงไม่ต้องถูกลดชั้น แต่การที่ร้านอยู่ริมคลองข้างถนน ไม่มีบริเวณ และมีรถเสียงดังทั้งวันและคืน ที่สำคัญ คือไม่ได้อยู่กับคุณยาย คุณน้า และน้องๆ บ้านคุณน้าน้อย ที่ตอนนั้นยังอยู่บ้านสุริวงษ์ ต่อมาย้ายไปอยู่ที่ร้านคุณน้าอูปอข้างวัดไตรมิตร ส่วนคุณน้าเล็กก็แต่งงานกับคุณน้าประสิทธิ์ แล้วก็พาคุณยายย้ายไปอยู่บ้านแถวเย็นอากาศ ก่อนจะไปอยู่ที่บ้านซอยเสนานิคม ตอนนั้นเป็นช่วงที่ดิฉันเรียนที่เตรียมอุดมศึกษา พญาไทแล้ว

ร้านสีลมสโตร์ (ป้ายเครื่องเขียน)

ที่โรงเรียนเซนต์โยเซฟฯ ดิฉันค่อยๆปรับตัวเรียนตามได้ทันกับ Class work book I ของ ม.1 และเริ่มรู้จักขนบธรรมเนียม ข้อบังคับ กับวิถีชีวิตของชาวเซนต์โยเซฟคอนแวนต์ ที่มีมาแมร์ มาเซอร์ คุณครูเฉพาะวิชา และนักเรียนตั้งแต่ชั้นอนุบาล ถึง ม.8 ร่วมพันคน ส่วนใหญ่มีฐานะดี และมีความหลากหลายแตกต่างจากเพื่อนนักเรียนจากโรงเรียนยุหมินกงสวย มีตั้งแต่ คนเก่งอังกฤษ ฝรั่งเศส บัลเล่ต์ เปียนโน งานศิลป การฝีมือปักแบบ cut work ถักแท็ต ทำSmock ถักไหมพรม ด้านคหกรรม อาจารย์ให้หัดแบ่งงาน วางแผนทำอาหาร ตั้งแต่ไปจ่ายตลาด ปรุงอาหาร ทำขนม แกะสลักผักผลไม้ จัดโต๊ะพับผ้าเช็ดปาก จัดดอกไม้ เสริฟอาหาร เป็นแคชเชียร์ และทำบัญชี นับเป็นการเรียนรู้แบบบูรณาการ และนำไปใช้ในชีวิตจริงได้ หลายครั้งดิฉันนำสูตรกลับไปลองทำให้ครอบครัวชิมอาหาร และขนมแปลกๆใหม่ๆ

นักเรียนโรงเรียนเซนต์โยเซฟคอนเวนต์

ช่วง มศ. 2 และ มศ. 3 มีคุณครูยุวดีเพิ่งกลับจากอังกฤษมาสอนให้นักเรียนร้องเพลงเสียงประสาน ต้องมาซ้อมกันบ่อยๆ ทั้งเพลงโรงเรียน เพลงโบสถ์ เพลง Christmas ต่างๆ ดิฉันจำได้ดีว่ายืนข้าง มรว.กัลยา จิตรพงศ์ ติงศะภัทย์ ซึ่งต่อมาเป็นอาจารย์ด้านอักษรศาสตร์ และเป็นคณบดีคณะอักษรศาสตร์ และคณบดีบัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ดิฉันเล่น Net ball, Basketball กับสุภาณี ตัณฑ์ไพโรจน์ ต่อมาเป็นอาจารย์ คณะทันตแพทย์ มหาวิทยาลัยมหิดล คนเก่งที่สุดในชั้นคือสมศรี ยังมีกลุ่มที่สนิทกันคือ รัตนวรรณ อุ่นใจ และสุมาลี ดิฉันชอบวิชาวาดเขียน ชอบวาดรูปผู้หญิง แล้วทำเสื้อผ้าชุดต่างๆ บนกระดาษ จนครั้งหนึ่งเพื่อนคุณแม่มาเห็นและแนะนำว่าท่านจะไปทำงานที่ Paris น่าส่งหนูนิตย์ไปเรียนออกแบบ Fashion !! เมื่อคุณครูศิลปะให้วาดรูปสีน้ำ ดิฉันกำลังติดใจนิยายเรื่อง Telma ที่นางเอกเป็นสาวชาวนอร์เวย์ จึงวาดภาพวิวมีภูเขาที่มีหิมะปกคลุมสะท้อนแสงจันทร์ มีลำธาร และกระท่อมเล็กๆในป่าสน มันเป็นภาพที่ดิฉันรักมาก และได้รับคัดเลือกให้จัดแสดงในงานโรงเรียน ตอนนั้นคุณพ่อคุณแม่ถูกใจ และใส่กรอบไม้ให้ (ทีหลังภาพนี้พร้อมกรอบ ก็กลายเป็นของขวัญชิ้นแรกที่ดิฉันมอบให้นัยพินิจ ตอนที่เราเริ่มรักกันช่วงเป็นนักศึกษาแพทย์ปี 3)

หม่าม๊าได้ส่งดิฉันไปเรียนเปียนโน กับคุณครูลี นำเคี้ยว ที่เคยเป็นครูอนุบาลของดิฉันแล้ว หม่าม๊าก็ตัดสินใจซื้อเปียนโน ซึ่งนำเข้ามาจากอังกฤษให้ลูกสาวฝึกซ้อมที่ชั้น 2 ของร้าน ส.สีลมสโตร์ ทุกคนก็เลยได้ทดลองหัดเล่น ป่าป๊า หม่าม๊าก็เล่นเพลงเก่าๆ เช่น กล้วยไม้ เลือดสุพรรณ Home sweet home เพลงจีน หม่าม๊าชอบเพลง Come Back to Sorrento และ Serenade (Dream and memory) เป็นพิเศษ ลูกๆช่วยดูแลกัน และช่วยขายของหน้าร้าน ดิฉันได้หัดผูกโบว์ 3M แบบต่างๆ ที่ฟูๆสวยๆจนคล่อง และได้ช่วยห่อของขวัญปีละประมาณ 200 กล่อง ป่าป๊า หม่าม๊า จัดให้พวกเรามีกิจกรรมสนุกๆเกือบทุกเย็นวันเสาร์ มีขนม มีการเล่นดนตรี ร้องเพลง เล่าเรื่องต่างๆสู่กันฟัง ใครมีเกมส์ใหม่ๆจากโรงเรียน ก็มาหัดให้พี่น้องเล่นกัน ผลัดกันเล่านิทาน/เรื่องตลก บอกกันว่าชอบ และไม่ชอบอะไรที่เกิดขึ้นที่โรงเรียน และที่บ้าน ช่วยกันหาทางปรับปรุงช่วยเหลือกันปรับความเข้าใจกัน เด็กๆในครอบครัวของเราจึงรักกันสนิทสนมกันมาก แม้บางครั้ง ดิฉันในฐานะพี่ใหญ่ตัวแทนหม่าม๊า ป่าป๊า ก็ต้องจัดการหย่าศึก คลี่คลายข้อขัดแย้ง และสอนการบ้านน้องชายทั้ง 5 บ้าง พวกเราลูกๆทั้ง 6 คนมีแรงจูงใจให้ตั้งใจเรียน และเห็นตัวอย่างความมุมานะ “เรียนรู้ตลอดชีวิต” ของหม่าม้าที่เรียนภาษาอังกฤษที่ AUA ตั้งแต่ 6 โมงเช้า สัปดาห์ละ 2-3 วัน และทำให้ได้ส่งเครื่องเขียนให้กับ American Women ‘s Club ป่าป๊าจะสนใจข่าวสาร และความรู้รอบตัว ท่านมักตัดข่าวและบทความดีๆ รูปสำคัญต่างๆมาเก็บไว้ดู และนำมาพูดคุย ถามลูกๆให้หัด “มองต่างมุม” และเปิดหูเปิดตาด้วยการติดตามสารคดี และหนังสือภาพจากประเทศต่างๆ 

คุณพ่อคุณแม่ทุ่มเทแรงกายใจเพื่อลูกๆ ประหยัดในเรื่องค่าใช้จ่ายของตัวเองแต่ดูแลการกินการอยู่ การเรียนของลูกอย่างดีที่สุด ในช่วงที่เรียนชั้น ม.1 ถึง มศ. 3 เทียบเป็น ป. 5 ถึง ม. 4 ในยุคนี้ ที่โรงเรียนเซนต์โยเซฟคอนแวนต์ ดิฉันได้เรียนจากคุณครูอาจารย์ และมาเซอร์ที่เอาใจใส่ ตั้งใจสอนให้ลูกศิษย์เรียนรู้ ขยัน อดทนและให้ความรักปรารถนาดี ต้องการเตรียมให้พวกเราเป็นสุภาพสตรีที่อ่อนโยนและเข้มแข็ง ทันคนทันโลก มีศรัทธาในการทำความดีและเสียสละ เพื่อนที่เป็นคาทอลิคจะไปเรียนคำสอนในขณะที่นักเรียนที่เหลือเรียนวิชา Moral ที่มีลักษณะเป็น case study ตามด้วยการอภิปราย จบด้วย การสรุป thoughts to think และ things to do ซึ่งกล่อมเกลาให้พวกเราหัดพินิจพิเคราะห์ หาเหตุผลและแนวทางปฏิบัติที่ชอบที่ควร แถมเป็นการเรียนภาษาอังกฤษไปด้วยในตัว 

ดิฉันโชคดีที่ได้เรียนภาษาไทยกับอาจารย์วิมล “ทมยันตี” จำได้ว่าพวกเราจะคอยถามอาจารย์ว่า ตอนต่อไปของ “ในฝัน” กับ “ร่มฉัตร” เป็นอย่างไร อีกท่านหนึ่งคือ อาจารย์รจนา ซึ่งงดงาม อ่อนหวานมากตอนนั้นมาเป็นอาจารย์ฝึกสอน (ต่อมาท่านได้ริเริ่มงานฝึกพูดหรืออรรถบำบัด และหลักสูตรบัณฑิตศึกษาปริญญาโททางอรรถบำบัด ที่คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี) ดิฉันได้พบพี่พิมพ์ประไพรุ่นพี่ 3 รุ่น ซึ่งมารับหน้าที่แต่งตัวเป็น Santa Claus เสมอๆ และพบน้องพิสมัย(อ้วน) ที่เรียนอยู่ชั้นที่อ่อนกว่าดิฉัน 1 ปี บางทีมีการจัดกิจกรรมแข่งกีฬา ร้องเพลงประสานเสียง และการแสดงด้วยกัน แต่ไม่ได้สนิทกันนัก (ใครจะไปรู้ว่าเธอทั้งสองเป็นพี่สาว และน้องสาวแท้ๆของ นัยพินิจ ผู้ต่อมาได้มาพบกันในโรงเรียนแพทย์ สนิทกัน จนรักกันและแต่งงานกันนับได้ถึงตอนมานี้ก็ 33 ปีกว่าแล้ว)

ในช่วงชีวิตตอนนี้ ดิฉันมีหลักในการดำเนินชีวิตที่นำมาใช้ได้ผลดีมาถึงทุกวันนี้ หลักแรกได้จากคุณแม่ เมื่อดิฉันไปเล่าว่ามีคนแกล้ง เอาเปรียบ หรือใส่ความแล้วดิฉันโกรธเสียใจมาก ร้องไห้ อยากจะต่อว่าเขา ไม่อยากไปโรงเรียน หม่าม้าจะเตือนสติว่าลูกไม่ชอบที่เขาทำกับลูกใช่ไหม แล้วทำไมลูกถึงจะไปทำตัวเหมือนเขาล่ะ ลูกควรจะอดทน อดกลั้น ตั้งใจทำดี พูดดีมากที่สุด เผื่อว่าอีกฝ่ายจะได้รู้ตัว และได้เห็นแบบอย่างของคนที่มีความคิดเป็นคนดีเขาเป็นกันได้อย่างไร นี้เป็นคุณสมบัติของ “ผู้ดี” ที่สามารถควบคุมตัวเองได้ ไม่ใช่เป็นคนแหยแฝ่น ยอมแพ้เขา ไม่ใช่เกิดอาการ “สติแตก” ที่ต้องการ “เอาคืน” อย่างหยาบคาย ก้าวร้าว แบบเขาไปได้ โดยไม่เกิดประโยชน์หากลูกคิดว่าจะยังต้องการคบคนนั้นอีก ควรคอยให้ใจเย็นลงแล้วค่อยพูดจาทำความเข้าใจกัน (แรกๆดิฉันรู้สึกทำได้ยากเสียจริงๆ เพราะตนเองเป็นคนรู้สึกไวต่อท่าที และคำพูด “ใจน้อย” โต้ตอบเร็ว และเป็นคนสู้ไม่ถอยหากรู้ตัวว่าไม่เป็นคนผิด แต่ต่อมาเมื่อมีชั่วโมงบินมากขึ้น ก็ช่วยให้มองเห็นเหตุปัจจัยที่เกี่ยวข้องและ “ทำใจ” ตั้งสติได้ดีขึ้น และได้เห็นผลดีที่เกิดขึ้นกับตนเอง และการตอบสนองของคนรอบข้างที่เกี่ยวข้อง) การตัดสินใจเซ็นชื่อลาออกจากโรงเรียนเซนต์โยเซฟเพื่อไปสอบเข้าโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา เกิดขึ้นอย่างฉับพลัน หลังจากลังเลใจด้วยความรักโรงเรียน เพื่อนและผูกพันกับมาแมร์ และคุณครู ที่ต่อสู้กับความสนใจเรียนด้านวิทยาศาสตร์ที่ทางโรงเรียนเซนต์โยฯ ยังมีข้อจำกัดทั้งด้านอาจารย์และ Lab ในยุคนั้น และความท้าทายของการแข่งขันเข้าโรงเรียนเตรียมฯ ที่มีสถิติเข้ามหาวิทยาลัยสาขาแพทย์ และวิทยาศาสตร์สูงที่สุดในประเทศ ฟางเส้นสุดท้ายที่ทำให้ดิฉันลุกขึ้นไปเซ็นชื่อลาเป็นคนแรกคือ คำกล่าวของมาเซอร์ที่บอกว่า “พวกนักเรียนที่เรียนดีแล้วคิดจะไปเรียนต่อที่โรงเรียนอื่น ถือว่าเป็นพวก “ทรยศ” เพราะไม่อยู่ทำชื่อเสียงให้โรงเรียน แล้วถ้าสอบเข้าไม่ได้ อย่าหวังว่าจะรับกลับมาอีก” ดิฉันจำได้ดีว่ารู้สึกเสียใจผิดหวังมากที่ท่านรักลูกศิษย์แบบเป็นเจ้าของไม่ได้เห็นแก่อนาคตของศิษย์ พอเซ็นชื่อลาออกแล้วก็ใจไม่ดีว่าจะไปแจ้งข่าวนี้แก่หม่าม้าอย่างไร ท่านจะมีปฏิกิริยาอย่างไร เชื่อไหมคะว่าหม่าม้าเก่งมากแค่ถอนใจ และบอกว่าลูกตัดสินใจแล้วต้องทำให้ดีที่สุด เหมือนพระเจ้าตากที่ทุบหม้อข้าวก่อนเข้าตีเมืองจันทบุรี ลูกต้องรับผิดชอบในการตัดสินใจนี้นะ แต่ถ้าเข้าโรงเรียนเตรียมฯ ไม่ได้ก็คงยังมีโรงเรียนอื่นๆเป็นอันดับสองลงไป และแล้วโชคดีที่ดิฉันสอบเข้าโรงเรียนเตรียมอุดมได้เป็นรุ่น 27 มศ.4 ห้อง 39 ตึก 1